7244 SAYILI KANUN KAPSAMINDA ÜCRET NAKİT DESTEĞİ

Ülkemizde COVID-19 salgının olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla 7244 sayılı YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) SALGINININ EKONOMİK VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA KANUN İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN 17.04.2020 tarihli resmî gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

7244 sayılı kanun ile iş hukuku bakımından süresi ile sınırlı olmak kaydıyla; işveren adına geçici anlamda fesih yasağı, işçi bakımından sınırlı fesih yasağı, tek taraflı ücretsiz izin ve ücret nakit desteği olmak üzere önemli dört kavram eklendi. Bu makalede yukarıda bahsi geçen kavramlardan yalnızca ücret nakit desteği incelenecektir.

1. Ücret Nakit Desteği Nedir?

MADDE 7 – 4447 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 24 – Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz.

7244 sayılı kanun maddesi 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenmiştir. Bu nedenle İş Kanunu dışında Basın İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Borçlar Kanunu kapsamında çalışanlarda ücret nakit desteğinden koşulları sağladıkları ölçüde yararlanabileceklerdir.

2. ÜCRET NAKİT DESTEĞİNDEN KİMLER YARARLANABİLİR?

Kanun yürürlüğe girdiği tarihte çalışanlar bakımından:

Ücret nakit desteğinden yararlanabilmek için kanun yürürlüğe girdiği tarihte çalışanlar bakımından İş kanunu geçici 10. Madde uyarınca işveren tarafından tek taraflı ücretsiz izin uygulamasına geçilmesi ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanılmaması gerekmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için, işin önemli ölçüde azalmış olması ya da İş Kanunu m. 25/2 dışında işveren tarafından bir fesih yapılmamış olması gerekmektedir. Ancak ücret nakit desteğinden yararlanmak için bu koşullar aranmamaktadır.

Kısa çalışma ödeneği, ücret nakit desteğine göre daha yüksek meblağlı bir ödemedir. İşveren tarafından İş Kanunu madde 25/2 dışında bir fesih yapılmamışsa ve işyerinde şartları varsa, öncelikle kısa çalışma ödeneğine başvurması gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneği almak için gerekli koşulları sağlamayan işçiler bakımından ise eş zamanlı olarak ücretsiz izin uygulaması yapılması ve işçilerin ücret nakit desteğinden yararlandırılması daha faydalı olacaktır. Ancak işverenin bu şekilde hareket etmesi işveren açısından zorunlu değildir.

15 Mart 2020 tarihinden sonra iş akdi feshedilenler bakımından:

1. İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51. Maddesi uyarınca sözleşmesinin feshedilmiş olması (Fesih şeklinin işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde gerçekleşmesi gerekir.)

2. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmayan işçiler

3. İşsizlik ödeneğinden yararlanmamak ve herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı almamış olmak

3. İŞVEREN TARAFINDAN ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMASI İÇİN İŞÇİNİN ONAYI GEREKLİ MİDİR?

Ücretsiz izin uygulaması çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişiklik oluşturmaktadır. Bu nedenle 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca ücretsiz izin uygulama önerisi işveren tarafından işçiye yazılı olarak bildirilmesi ve işçinin onayı alınması sonrasında uygulanabilmektedir. Ancak 7244 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile ücretsiz izin uygulaması için işçinin rızası kaldırılmıştır. İşveren işçinin rızasını almadan ücretsiz izin uygulamasına başvuru yapabilecektir.

4. 7244 SAYILI YASA İLE YÜRÜRLÜĞE GİREN ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMASI İÇİN İŞ YERİNİN İŞLETMESEL KARAR ALMASI GEREKLİ MİDİR? İŞVEREN İŞÇİYE BİLDİRİMDE BULUNMAK ZORUNDA MIDIR?

Ücretsiz izin uygulaması için iş yerinin işletmesel karar almasına gerek yoktur. Fiilen ücretsiz izin uygulaması söz konusu kanunun yürürlüğe girmesinden önce başlatılmışsa, işveren, işçiye bildirimde bulunmadan ücretsiz izin verdiği işçilerin bilgilerini kuruma bildirerek gerekli başvuruyu yapmalıdır.

5. ÜCRET NAKİT DESTEĞİ YARARLANMA SÜRESİ NE KADARDIR? KİM TARAFINDAN BAŞVURU YAPILABİLİR?

Ücret nakit desteği yasa gereği 3 ay ile sınırlandırılmıştır. Bu süre sonrasında ödeme yapılmayacaktır. Ayrıca ücret nakit desteği başvurusunun kim tarafından yapılacağı ve usulü açıklanmamıştır. İlgili maddenin son fıkrasında ücret nakit desteği alan işçilerin fiilen çalışmaya devam ettirilmeleri halinde idari para cezası öngörülmüştür. Bu maddeden yola çıkılarak başvurunun işveren tarafından yapılacağı söylenebilir.

6. ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILAN İŞÇİNİN İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA DEVAM ETMESİ HALİNDE NE GİBİ BİR YAPTIRIMLA KARŞILAŞILABİLİR?

Ücretsiz izne ayrılarak ücret nakit desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığı tespit edildiği takdirde işverene, bu şekilde çalıştırdığı her işçi için çalıştırdığı her ay ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanun’un 39. maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacağı öngörülmüştür.

Kanunda ücretsiz izne çıkarılıp ücret nakit desteğini alan işçinin halen işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde işveren açısından idari para cezası öngörülmüştür.

7. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE HAK KAZANMA KOŞULLARINI SAĞLADIĞI HALDE DAHA DÜŞÜK MEBLAĞLI ÜCRET NAKİT DESTEĞİNDEN YARARLANDIRILAN İŞÇİ, İKİ ÖDENEK ARASINDAKİ FARKI İŞVERENDEN TALEP EDEBİLİR Mİ?

İşveren kısa çalışma koşullarını sağlayan işçilerinden sadece bir kısmını kısa çalışmadan yararlandırarak; diğer kısmını ücret nakit desteğinden yararlandırması durumunda, işçiler arasında yapılan bu ayrımı haklı kılan bir neden olmadığı tespit edilirse, ücret nakit desteğinden yararlandırılan işçilerin maruz kaldıkları ayrımcılığa dayanarak kısa çalışma ücreti ile ücret nakit desteği arasındaki farkı talep etme ve iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı olabilir. Bu durumdaki haklı fesih nedeni, işverenin işçilerine karşı eşit davranma yükümlülüğünün ihlali olacaktır.

8. COVID-19 SEBEBİYLE EVDEN ÇALIŞMA SİSTEMİNE GEÇEN İŞYERLERİNDE İŞÇİYE YATIRILMAYAN YEMEK VE YOL ÜCRETLERİNİN PANDEMİ SÜRECİ BİTTİKTEN SONRA TALEP EDİLMESİ MÜMKÜN OLABİLİR Mİ?

COVID-19 sebebiyle evden çalışma sistemine geçen işçinin fiilen işyerine gitmesi gerekmediği için yol ücretine hak kazanamayacaktır. Ancak fiilen evden çalışan işçi yemek ücretine hak kazanmalıdır. Pandemi sürecinden önce işçinin yemek ücreti almış olması ya da işyerinde çıkan yemekten yararlanmış olması hiçbir fark yaratmayacaktır. Her durumda uzaktan çalışan işçi yemek parasını hak etmektedir. Evden çalışma sürecinde yemek ücreti işçiye ödenmiyorsa işçi bu durumu haklı fesih nedeni yapabileceği gibi yemek ücreti alacağı için doğrudan bir takipte ya da talepte bulunabileceği görüşündeyiz.